Podstawy prawne, termin i zakres podmiotowy spisu ludności i mieszkań 2002

Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 został przeprowadzony na terenie całego kraju w dniach od 21 maja do 8 czerwca 2002 roku razem z Powszechnym Spisem Rolnym – według stanu w dniu 20 maja 2002 r. o godz. 24⁰⁰.

Termin i zakres tematyczny spisów, zasady organizacji i realizacji prac spisowych, zobowiązanie ludności do udzielenia informacji i sposób zebrania informacji zostały określone w następujących aktach prawnych:

-  w ustawie z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2001 r. (DzU z 2000 r., nr 1, poz. 1) z późniejszą zmianą (DzU z 2000 r.,nr 93, poz. 1026),

-  w ustawie z dnia 9 września 2000 r. o powszechnym spisie rolnym w 2002 r. (DzU z 2000 r., nr 99, poz. 1072) oraz

-  w ustawie z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (DzU z 1995 r., nr 88, poz. 439) z późniejszymi zmianami.

Narodowemu spisowi powszechnemu ludności i mieszkań 2002 podlegały:

• osoby stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach, obiektach i pomieszczeniach,
• mieszkania i budynki, w których znajdują się mieszkania zamieszkane lub niezamieszkane oraz zamieszkane obiekty zbiorowego zakwaterowania i inne zamieszkane pomieszczenia nie będące mieszkaniami,
• osoby niemające miejsca zamieszkania.

Spis ludności i mieszkań przeprowadzony w 2002 roku nie obejmował:

• szefów i cudzoziemskiego personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych, członków rodzin tych osób oraz innych osób korzystających z przywilejów i immunitetów na mocy umów, ustaw lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych (pozostali cudzoziemcy przebywający w Polsce były spisywani na ogólnych zasadach),
• osób ubiegających się o azyl,
• mieszkań, budynków, obiektów i pomieszczeń będących własnością przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych.

Powszechnym Spisem Rolnym zostały objęte:

-  gospodarstwa indywidualne o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha,

-  gospodarstwa indywidualne o powierzchni użytków rolnych od 0,1 do 1 ha włącznie (działki rolne),

-  osoby fizyczne będące właścicielami zwierząt gospodarskich, nie posiadające użytków rolnych lub posiadające użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha,

-  pozostałe gospodarstwa rolne będące w użytkowaniu osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej.

W czasie spisu wypełniane były następujące formularze:

-  formularz A – przeznaczony do opisu mieszkania i budynku oraz do spisania osób w mieszkaniu, osób mieszkających w pomieszczeniu nie będącym mieszkaniem, osób w obiekcie zbiorowego zakwaterowania, a także osób bezdomnych,

-  formularz M – przeznaczony do zebrania informacji o migracjach osób, które w latach 1989-2002 przebywały poza obecnym miejscem zamieszkania (w innej miejscowości w kraju lub za granicą) przez okres co najmniej 12 miesięcy,

-  formularz D – przeznaczony do badania dzietności kobiet będących w wieku 16 lat i więcej, zamieszkałych w wylosowanych mieszkaniach,

-  formularz R1 – przeznaczony do spisu w indywidualnych gospodarstwach rolnych,

-  formularz R2 – przeznaczony do spisu u użytkowników działek rolnych i u właścicieli zwierząt gospodarskich,

-  formularz R3 – przeznaczony do spisu gospodarstw rolnych prowadzonych przez osoby prawne i inne jednostki organizacyjne.

            Wzory formularzy zostały opublikowane jako załączniki do ustaw o spisach. Zgodnie z przepisami tych ustaw, udzielenie odpowiedzi na pytania zawarte w formularzach A, M, R1, R2, R3 było obowiązkowe, zaś w formularzu D – dobrowolne.

            Osoby objęte spisem obowiązane były do udzielenia rachmistrzom spisowym ścisłych, wyczerpujących i zgodnych z prawdą odpowiedzi na pytania zawarte w wymienionych formularzach. Osoby prawne i inne jednostki organizacyjne wypełniły we własnym zakresie formularze R3 i przekazywały je do właściwego terytorialnie urzędu statystycznego.

            Szczegółowe zasady wypełniania formularzy A, M oraz D podane są w instrukcjach metodologicznych do spisu ludności i mieszkań, natomiast zasady wypełniania formularzy R1, R2 oraz R3 zawarte zostały w instrukcjach metodologicznych do powszechnego spisu rolnego. Formularze oraz instrukcje spisowe dostępne są na stronie internetowej GUS.

Podstawowe cele powszechnego spisu ludności i mieszkań 2002

-  Dostarczenie informacji o stanie i strukturze ludności, gospodarstw domowych i rodzin oraz informacji o mieszkaniach i warunkach mieszkaniowych – na najniższym poziomie podziału terytorialnego kraju;

-  Możliwie szeroka charakterystyka zmian, jakie zaszły w czasie w podstawowych strukturach demograficzno-społecznych ludności, gospodarstw domowych i rodzin oraz zmian w wielkości i standardzie zasobów mieszkaniowych;

-  Dostarczenie informacji niezbędnych do międzynarodowych porównań – poprzez uwzględnienie w opracowaniach standardów i zaleceń organizacji międzynarodowych (ONZ oraz Unii Europejskiej).

Spis ludności i mieszkań 2002 obejmował następujące tematy:

• Geograficzne rozmieszczenie ludności według miejsca zamieszkania oraz przebywania;
• Migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności;
• Demograficzną charakterystykę osób: płeć, wiek, stan cywilny (formalno-prawny i faktyczny);
• Charakterystykę demograficzną gospodarstw domowych i rodzin: pozycję osób w gospodarstwie domowym i rodzinie, wielkość i skład gospodarstwa domowego i rodziny;
• Charakterystykę społeczną osób: poziom wykształcenia oraz uczęszczanie do szkoły, kraj urodzenia, obywatelstwo, deklarowaną narodowość i język używany w rozmowach w  domu;
• Niepełnosprawność prawną i biologiczną;
• Aktywność ekonomiczną ludności: pracujący, bezrobotni, bierni zawodowo, pracujący w indywidualnych gospodarstwach rolnych, zawód; rodzaj działalności zakładu pracy;
• Główne i dodatkowe źródła utrzymania osób oraz pobieranie świadczeń społecznych;
• Źródła utrzymania gospodarstwa domowego; samodzielność gospodarowania;
• Gospodarstwa zbiorowe i rodziny w tych gospodarstwach;
• Mieszkania zamieszkane i niezamieszkane, stan zasobów mieszkaniowych;
• Wielkość mieszkań i ich wyposażenie;
• Samodzielność zamieszkiwania;
• Charakterystykę budynków.

Tematyka Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. została ujęta na formularzach spisowych w następujących działach:

1. Powierzchnia gospodarstwa;
2. Struktura własnościowa użytków rolnych gospodarstwa;
3. Struktura dochodów;
4. Działalność gospodarcza;
5. Pracujący w indywidualnym gospodarstwie rolnym;
6. Powierzchnia zasiewów;
7. Powierzchnia inna;
8. Pogłowie zwierząt gospodarskich;
9. Rozdysponowanie produkcji rolniczej;
10. Infrastruktura gospodarstwa;
11. Budynki i budowle;
12. Magazynowanie w gospodarstwie;
13. Nawozy i pestycydy w gospodarstwie;
14. Maszyny i urządzenia rolnicze;
15. Wybrane wydatki w gospodarstwie.

            Wyniki Powszechnego Spisu Ludności i Mieszkań 2002 dostarczają podstawowych informacji o liczbie i strukturach demograficznych i społeczno-ekonomicznych ludności, gospodarstw domowych i  rodzin, zamieszkujących lub przebywających w Polsce oraz o rozmiarach zasobów mieszkaniowych, o ich jakości i wykorzystaniu.

Można wyróżnić cztery podstawowe formy upowszechniania danych spisowych:

1) Publikowanie danych;

2) Udostępnianie danych na nośnikach informatycznych oraz poprzez bezpośredni dostęp do baz informacyjnych z wynikami spisu;

3) Dostępność podstawowych danych poprzez Internet;

4) Udostępnianie danych poprzez Bank Danych Regionalnych.

W 2003 roku zostanie wydanych 13 publikacji tabelarycznych, zawierających wyniki spisu na poziomie ogólnokrajowym z jednoczesną prezentacją przekrojów regionalnych. Kolejne publikacje, głównie o charakterze analityczno-tabelarycznym będą opracowywane i wydawane w 2004 roku. Publikacje te – w większości – będą przygotowywane wspólnie z przedstawicielami środowisk naukowo-badawczych, zarówno tymi, z którymi GUS ma podpisane umowy o współpracy badawczej, jak i z innymi uczelniami oraz instytutami naukowo-badawczymi.

Jednocześnie z wydawaniem publikacji ogólnokrajowych wydawane są opracowania regionalne (wojewódzkie), a także lokalne, dotyczące poszczególnych gmin.

Przygotowywany w postaci tablic wynikowych zakres opracowania wyników spisu, nie wyczerpuje wszystkich możliwości wykorzystania danych spisowych. Wdrożony system informatyczny, w tym szeroki program symbolizacji automatycznej oraz automatycznego „wyprowadzania” wielu informacji (zmiennych), pozwoli na opracowywanie wyników spisu również w innych niż proponowane układach korelacyjnych i przestrzennych.

Wykaz publikacji z wynikami NSP 2002 wydawanych w latach 2003-2004

      Publikacje ogólnokrajowe

      rok 2003:

   1) Narodowy spis powszechny ludności i mieszkań 2002. Raport z wyników,

   2) Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna,

   3) Gospodarstwa domowe i rodziny,

   4) Zamieszkane budynki,

   5) Mieszkania,

   6) Mieszkania niezamieszkane,

   7) Ludność i gospodarstwa domowe. Stan i struktura społeczno-ekonomiczna,

   8) Ludność i gospodarstwa domowe związane z rolnictwem,

   9) Osoby niepełnosprawne oraz ich gospodarstwa domowe,

10) Aktywność ekonomiczna ludności,

11) Warunki mieszkaniowe gospodarstw domowych i rodzin,

12) Migracje zagraniczne ludności,

13) Migracje wewnętrzne ludności,

14) Metodologia narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań 2002,

       rok 2004:

15) Aktywność ekonomiczna ludności związanej z rolnictwem,

16) Dzietność rodzin (na podstawie Ankiety Rodzinnej 2002),

17) Migracje długookresowe ludności (na podstawie Ankiety Migracyjnej 2002).

       rok 2003:

   1) „Raport z wyników spisów powszechnych”,

   2) „Zamieszkane budynki”,

   3) „Mieszkania”,

   4) „Ludność. Stan oraz struktura demograficzna i społeczno-ekonomiczna”,

   5) „Gospodarstwa domowe i rodziny”,

   6) „Ludność i gospodarstwa domowe związane z rolnictwem”,

       rok 2004:

   7) „Warunki mieszkaniowe gospodarstw domowych i rodzin”,

   8) „Aktywność ekonomiczna ludności”,

   9) „Migracje ludności”,

10) „Osoby niepełnosprawne”.

Uwagi techniczne

            W tablicach wprowadzono automatyczne zaokrąglenia, co niekiedy może powodować drobne rozbieżności w sumowaniu danych na wyższych poziomach agregacji.

            Z uwagi na ustawowy obowiązek GUS do zachowania tajemnicy statystycznej, zachodzi konieczność „ukrywania” niektórych informacji, występujących najczęściej przy prezentacji danych na poziomie lokalnym. W tych obszarach, gdzie może istnieć realne niebezpieczeństwo identyfikacji danych jednostkowych, informacje liczbowe zostały zastąpione umownym znakiem (#).