UWAGI OGÓLNE
Podstawy prawne, termin i zakres podmiotowy spisu ludności i mieszkań 2002
Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 został przeprowadzony na terenie całego kraju w dniach od 21 maja do 8 czerwca 2002 roku razem z Powszechnym Spisem Rolnym – według stanu w dniu 20 maja 2002 r. o godz. 2400.
Termin i zakres tematyczny spisów, zasady organizacji i realizacji prac spisowych, zobowiązanie ludności do udzielenia informacji i sposób zebrania informacji zostały określone w następujących aktach prawnych:
- w ustawie z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2001 r. (DzU z 2000 r., nr 1, poz. 1) z późniejszą zmianą (DzU z 2000 r., nr 93, poz. 1026),
- w ustawie z dnia 9 września 2000 r. o powszechnym spisie rolnym w 2002 r. (DzU z 2000 r., nr 99, poz. 1072) oraz
- w ustawie z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (DzU z 1995 r., nr 88, poz. 439) z późniejszymi zmianami.
Narodowemu spisowi powszechnemu ludności i mieszkań 2002 podlegały:
- osoby stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach, obiektach i pomieszczeniach,
- mieszkania i budynki, w których znajdują się mieszkania zamieszkane lub niezamieszkane oraz zamieszkane obiekty zbiorowego zakwaterowania i inne zamieszkane pomieszczenia nie będące mieszkaniami,
- osoby niemające miejsca zamieszkania.
Spis ludności i mieszkań przeprowadzony w 2002 roku nie obejmował:
- szefów i cudzoziemskiego personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych, członków rodzin tych osób oraz innych osób korzystających z przywilejów i immunitetów na mocy umów, ustaw lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych (pozostali cudzoziemcy przebywający w Polsce były spisywani na ogólnych zasadach),
- osób ubiegających się o azyl,
- mieszkań, budynków, obiektów i pomieszczeń będących własnością przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych.
Powszechnym Spisem Rolnym zostały objęte:
- indywidualne gospodarstwa rolne,
- działki rolne,
- osoby fizyczne będące właścicielami zwierząt gospodarskich, nie posiadające użytków rolnych lub posiadające użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha,
- pozostałe gospodarstwa rolne będące w użytkowaniu osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej.
W czasie spisu wypełniane były następujące formularze:
- formularz A – przeznaczony do opisu mieszkania i budynku oraz do spisania osób w mieszkaniu, osób mieszkających w pomieszczeniu nie będącym mieszkaniem, osób w obiekcie zbiorowego zakwaterowania, a także osób bezdomnych,
- formularz M – przeznaczony do zebrania informacji o migracjach osób, które w latach 1989-2002 przebywały poza obecnym miejscem zamieszkania (w innej miejscowości w kraju lub za granicą) przez okres co najmniej 12 miesięcy,
- formularz D – przeznaczony do badania dzietności kobiet będących w wieku 16 lat i więcej, zamieszkałych w wylosowanych mieszkaniach,
- formularz R1 – przeznaczony do spisu w indywidualnych gospodarstwach rolnych,
- formularz R2 – przeznaczony do spisu u użytkowników działek rolnych i u właścicieli zwierząt gospodarskich,
- formularz R3 – przeznaczony do spisu gospodarstw rolnych prowadzonych przez osoby prawne i inne jednostki organizacyjne.
Wzory formularzy zostały opublikowane jako załączniki do ustaw o spisach. Zgodnie z przepisami tych ustaw, udzielenie odpowiedzi na pytania zawarte w formularzach A, M, R1, R2, R3 było obowiązkowe, zaś w formularzu D – dobrowolne.
Osoby objęte spisem obowiązane były do udzielenia rachmistrzom spisowym ścisłych, wyczerpujących i zgodnych z prawdą odpowiedzi na pytania zawarte w wymienionych formularzach. Osoby prawne i inne jednostki organizacyjne wypełniły we własnym zakresie formularze R3 i przekazywały je do właściwego terytorialnie urzędu statystycznego.
Szczegółowe zasady wypełniania formularzy A, M oraz D podane są w instrukcjach metodologicznych do spisu ludności i mieszkań, natomiast zasady wypełniania formularzy R1, R2 oraz R3 zawarte zostały w instrukcjach metodologicznych do powszechnego spisu rolnego. Formularze oraz instrukcje spisowe dostępne są na stronie internetowej GUS.
Podstawowe cele powszechnego spisu ludności i mieszkań 2002
- Dostarczenie informacji o stanie i strukturze ludności, gospodarstw domowych i rodzin oraz informacji o mieszkaniach i warunkach mieszkaniowych – na najniższym poziomie podziału terytorialnego kraju;
- Możliwie szeroka charakterystyka zmian, jakie zaszły w czasie w podstawowych strukturach demograficzno-społecznych ludności, gospodarstw domowych i rodzin oraz zmian w wielkości i standardzie zasobów mieszkaniowych;
- Dostarczenie informacji niezbędnych do międzynarodowych porównań – poprzez uwzględnienie w opracowaniach standardów i zaleceń organizacji międzynarodowych (ONZ oraz Unii Europejskiej).
Spis ludności i mieszkań 2002 obejmował następujące tematy:
- Geograficzne rozmieszczenie ludności według miejsca zamieszkania oraz przebywania;
- Migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności;
- Demograficzną charakterystykę osób: płeć, wiek, stan cywilny (formalno-prawny i faktyczny);
- Charakterystykę demograficzną gospodarstw domowych i rodzin: pozycję osób w gospodarstwie domowym i rodzinie, wielkość i skład gospodarstwa domowego i rodziny;
- Charakterystykę społeczną osób: poziom wykształcenia oraz uczęszczanie do szkoły, kraj urodzenia, obywatelstwo, deklarowaną narodowość i język używany w rozmowach w domu;
- Niepełnosprawność prawną i biologiczną;
- Aktywność ekonomiczną ludności: pracujący, bezrobotni, bierni zawodowo, pracujący w indywidualnych gospodarstwach rolnych, zawód; rodzaj działalności zakładu pracy;
- Główne i dodatkowe źródła utrzymania osób oraz pobieranie świadczeń społecznych;
- Źródła utrzymania gospodarstwa domowego; samodzielność gospodarowania;
- Gospodarstwa zbiorowe i rodziny w tych gospodarstwach;
- Mieszkania zamieszkane i niezamieszkane: stan zasobów mieszkaniowych;
- Wielkość mieszkań i ich wyposażenie;
- Samodzielność zamieszkiwania;
- Charakterystykę budynków.
Formy upowszechniania wyników spisu
Wyniki Powszechnego Spisu Ludności i Mieszkań 2002 dostarczają podstawowych informacji o liczbie i strukturach demograficznych i społeczno-ekonomicznych ludności, gospodarstw domowych i rodzin, zamieszkujących lub przebywających w Polsce oraz o rozmiarach zasobów mieszkaniowych, o ich jakości i wykorzystaniu.
Można wyróżnić cztery podstawowe formy upowszechniania danych spisowych:
1) Publikowanie danych;
2) Udostępnianie danych na nośnikach informatycznych oraz poprzez bezpośredni dostęp do baz informacyjnych z wynikami spisu;
3) Dostępność podstawowych danych poprzez Internet;
4) Udostępnianie danych poprzez Bank Danych Regionalnych.
Publikowanie wyników spisów jest już tradycją. Zatem, ta forma upowszechniania danych jest kontynuowana. Jednak wobec gwałtownego rozwoju informatyki oraz nowoczesnych technologii komunikacji szczególna uwaga będzie zwrócona na ułatwienie odbiorcom danych spisowych korzystania z elektronicznych form dostępu do danych.
W 2003 roku opracowano 13 publikacji tabelarycznych, zawierających wyniki spisu na poziomie ogólnokrajowym z jednoczesną prezentacją przekrojów regionalnych. Kolejne publikacje, głównie o charakterze analityczno-tabelarycznym, są opracowywane i wydawane w 2004 roku. Publikacje te w większości są przygotowywane wspólnie z przedstawicielami środowisk naukowo-badawczych, zarówno tymi, z którymi GUS ma podpisane umowy o współpracy badawczej, jak i z innymi uczelniami oraz instytutami naukowo-badawczymi.
Jednocześnie z wydawaniem publikacji ogólnokrajowych są wydawane opracowania regionalne (wojewódzkie), a także lokalne, dotyczące poszczególnych gmin.
Przygotowywany w postaci tablic wynikowych zakres opracowania wyników spisu, nie wyczerpuje wszystkich możliwości wykorzystania danych spisowych. Wdrożony system informatyczny, w tym szeroki program symbolizacji automatycznej oraz automatycznego „wyprowadzania” wielu informacji (zmiennych), pozwoli na opracowywanie wyników spisu również w innych niż proponowane układach korelacyjnych i przestrzennych.
Wykaz publikacji z wynikami NSP, przewidzianych do wydania w latach 2003- 2004
Publikacje ogólnokrajowe
rok 2003:
1) Narodowy spis powszechny ludności i mieszkań 2002. Raport z wyników
2) Ludność. Stan i struktura demograficzno – społeczna
3) Gospodarstwa domowe i rodziny
4) Zamieszkane budynki
5) Mieszkania
6) Mieszkania niezamieszkane
7) Ludność i gospodarstwa domowe. Stan i struktura społeczno-ekonomiczna
8) Ludność i gospodarstwa domowe związane z rolnictwem
9) Osoby niepełnosprawne oraz ich gospodarstwa domowe
10) Aktywność ekonomiczna ludności
11) Warunki mieszkaniowe gospodarstw domowych i rodzin
12) Migracje zagraniczne ludności
13) Migracje wewnętrzne ludności
14) Metodologia narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań 2002.
rok 2004:
15) Aktywność ekonomiczna ludności związanej z rolnictwem
16) Przynależność narodowościowa ludności Polski
17) Dzietność rodzin (na podstawie Ankiety Rodzinnej 2002)
18) Migracje długookresowe ludności (na podstawie Ankiety Migracyjnej 2002).
Publikacje wojewódzkie
rok 2003:
1) „Raport z wyników spisów powszechnych”,
2) „Mieszkania”,
3) „Ludność. Stan oraz struktura demograficzna i społeczno-ekonomiczna”,
4) „Gospodarstwa domowe i rodziny”,
5) „Ludność i gospodarstwa domowe związane z rolnictwem”,
6) „Zamieszkane budynki”,
rok 2004:
7) „Warunki mieszkaniowe gospodarstw domowych i rodzin”,
8) „Aktywność ekonomiczna ludności”,
9) „Migracje ludności”,
10) „Osoby niepełnosprawne”.
Uwagi techniczne
W tablicach, wprowadzono automatyczne zaokrąglenia, co niekiedy może powodować drobne rozbieżności w sumowaniu danych na wyższych poziomach agregacji.