UWAGI OGÓLNE
Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 był przeprowadzony na terenie całego kraju w dniach od 21 maja do 8 czerwca 2002 roku razem z Powszechnym Spisem Rolnym – według stanu w dniu 20 maja 2002 r.
Podstawy prawne, termin i zakres podmiotowy spisu ludności i mieszkań 2002
Termin i zakres tematyczny spisów, zasady organizacji i realizacji prac spisowych, zobowiązanie ludności do udzielenia informacji i sposób zebrania informacji zostały określone w następujących aktach prawnych:
1) w ustawie z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2001 r. (DzU z 2000 r., nr 1, poz. 1) z późniejszą zmianą (DzU z 2000 r., nr 93, poz. 1026),
2) w ustawie z dnia 9 września 2000 r. o powszechnym spisie rolnym w 2002 r. (DzU z 2000 r., nr 99, poz. 1072) oraz
3) w ustawie z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (DzU z 1995 r., nr 88, poz. 439) z późniejszymi zmianami.
Narodowemu spisowi powszechnemu ludności i mieszkań 2002 podlegały:
1) osoby stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach, obiektach i pomieszczeniach,
2) mieszkania i budynki, w których znajdują się mieszkania zamieszkane lub niezamieszkane oraz zamieszkane obiekty zbiorowego zakwaterowania i inne zamieszkane pomieszczenia nie będące mieszkaniami,
3) osoby nie mające miejsca zamieszkania.
Spis ludności i mieszkań przeprowadzony w 2002 roku nie obejmował:
1) szefów i cudzoziemskiego personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych, członków rodzin tych osób oraz innych osób korzystających z przywilejów i immunitetów na mocy umów, ustaw lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych (pozostali cudzoziemcy przebywający w Polsce byli spisywani na ogólnych zasadach),
2) osób ubiegających się o azyl,
3) mieszkań, budynków, obiektów i pomieszczeń będących własnością przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych.
Powszechnym spisem rolnym zostały objęte:
1) gospodarstwa indywidualne o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha,
2) gospodarstwa indywidualne o powierzchni użytków rolnych od 01 do 1 ha włącznie,
3) osoby fizyczne będące właścicielami zwierząt gospodarskich, nie posiadające użytków rolnych lub posiadające użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha,
4) pozostałe gospodarstwa rolne będące w użytkowaniu osób prawnych i jednostek organizacyjnych bez osobowości prawnej.
W ramach spisu ludności zostały przeprowadzone dodatkowe badania:
1) migracji długookresowych,
2) dzietności kobiet.
W czasie spisu wypełniane były następujące formularze:
- formularz A – przeznaczony do opisu mieszkania i budynku oraz do spisania osób w mieszkaniu, osób mieszkających w pomieszczeniu nie będącym mieszkaniem, osób w obiekcie zbiorowego zakwaterowania, a także osób bezdomnych,
- formularz M – przeznaczony do zebrania informacji o migracjach osób, które w latach 1989-2002 przebywały poza obecnym miejscem zamieszkania (w innej miejscowości w kraju lub za granicą) przez okres co najmniej 12 miesięcy,
- formularz D – przeznaczony do badania dzietności kobiet będących w wieku 16 lat i więcej, zamieszkałych w wylosowanych mieszkaniach,
- formularz R1 – przeznaczony do spisu w indywidualnych gospodarstwach rolnych,
- formularz R2 – przeznaczony do spisu u użytkowników działek rolnych i u właścicieli zwierząt gospodarskich,
- formularz R3 – przeznaczony do spisu gospodarstw rolnych prowadzonych przez osoby prawne i inne jednostki organizacyjne.
Wzory formularzy zostały opublikowane jako załączniki do ustaw o spisach. Zgodnie z przepisami tych ustaw, udzielenie odpowiedzi na pytania zawarte w formularzach A, M, R1, R2, R3 było obowiązkowe, zaś w formularzu D – dobrowolne.
Osoby objęte spisem obowiązane były do udzielenia rachmistrzom spisowym ścisłych, wyczerpujących i zgodnych z prawdą odpowiedzi na pytania zawarte w wymienionych formularzach. Osoby prawne i inne jednostki organizacyjne wypełniły we własnym zakresie formularze R3 i przekazywały je do właściwego terytorialnie urzędu statystycznego.
Szczegółowe zasady wypełniania formularzy A, M oraz D podane są w instrukcjach metodologicznych do spisu ludności i mieszkań, natomiast zasady wypełniania formularzy R1, R2 oraz R3 zawarte zostały w instrukcjach metodologicznych do powszechnego spisu rolnego. Formularze oraz instrukcje spisowe dostępne są na stronie internetowej GUS.
Podstawowe cele powszechnego spisu ludności i mieszkań 2002
1) Dostarczenie informacji o stanie i strukturze ludności, gospodarstw domowych i rodzin oraz informacji o mieszkaniach i warunkach mieszkaniowych – na najniższym poziomie podziału terytorialnego kraju;
2) Możliwie szeroka charakterystyka zmian, jakie zaszły w podstawowych strukturach demograficzno-społecznych ludności, gospodarstw domowych i rodzin oraz zmian w wielkości i standardzie zasobów mieszkaniowych;
3) Dostarczenie informacji niezbędnych do międzynarodowych porównań – poprzez uwzględnienie w opracowaniach standardów i zaleceń organizacji międzynarodowych (ONZ oraz Unii Europejskiej).
Spis ludności i mieszkań 2002 obejmował następujące tematy:
Migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności;
Tematyka ludnościowa została wzbogacona dzięki przeprowadzeniu dwóch badań towarzyszących spisowi, a mianowicie: badania dzietności oraz badania długookresowych migracji ludności, jakie miały miejsce w latach 1989-2002.
Badanie dzietności kobiet
Badania dzietności kobiet (reprezentacyjne) są już tradycją w polskich spisach ludności. Po raz pierwszy takie badanie przeprowadzono przy spisie ludności w 1970 roku. Badanie przeprowadzone w 2002 roku było badaniem szczególnie ważnym z następujących powodów:
a) w latach dziewięćdziesiątych wystąpiła w naszym kraju głęboka depresja demograficzna, po raz pierwszy w historii powojennej Polski,
b) począwszy od 1989 r. reprodukcja ludności w naszym kraju nie gwarantuje prostej zastępowalności pokoleń; aktualne prognozy ludności nie wskazują na zmianę procesu zmniejszającej się dzietności w perspektywie najbliższych 20 lat,
c) począwszy od 1999 r. ludność Polski zmniejsza się.
Badanie ankietowe zostało przeprowadzone w kraju na próbie prawie 350 tys. kobiet, będących w wieku powyżej 16 lat (bez względu na ich stan cywilny). Ankietowe badania dzietności są z założenia badaniami, w których uczestnictwo jest dobrowolne.
Badanie długookresowych migracji ludności w latach 1989 - 2002
Badaniem zostało objętych prawie 4 mln osób, które zmieniały w latach 1989-2002 miejsce zamieszkania na pobyt stały lub na okres co najmniej 12 miesięcy. Badanie to obejmuje migracje wewnętrzne oraz migracje zagraniczne ludności.
Uzyskane w spisie informacje o migracjach pozwalają określić faktyczne rozmiary przemieszczeń, ich zasięg przestrzenny i główne kierunki mobilności ludności w latach 90-tych. Ustalenie rozmiarów takiej kategorii migracji i liczby osób migrujących w bieżących badaniach jest niezwykle trudne, z uwagi na stosunkowo skromny zakres dostępnych informacji.
Formy upowszechniania wyników spisu
Wyniki Powszechnego Spisu Ludności i Mieszkań 2002 dostarczają podstawowych informacji o liczbie i strukturach demograficznych i społeczno-ekonomicznych ludności, gospodarstw domowych i rodzin, zamieszkujących lub przebywających w Polsce oraz o rozmiarach zasobów mieszkaniowych, o ich jakości i wykorzystaniu.
Można wyróżnić cztery podstawowe formy upowszechniania danych spisowych:
1) publikowanie danych;
2) udostępnianie danych na nośnikach informatycznych oraz poprzez bezpośredni dostęp do baz informacyjnych z wynikami spisu;
3) dostępność podstawowych danych poprzez Internet;
4) udostępnianie danych poprzez Bank Danych Regionalnych.
Publikowanie wyników spisów jest już tradycją. Zatem, ta forma upowszechniania danych będzie kontynuowana. Jednak, wobec gwałtownego rozwoju informatyki oraz nowoczesnych technologii komunikacji, szczególna uwaga będzie zwrócona na ułatwienie odbiorcom danych spisowych korzystania z elektronicznych form dostępu do danych.
W 2003 roku zostanie wydanych 13 publikacji tabelarycznych, zawierających wyniki spisu na poziomie ogólnokrajowym z jednoczesną prezentacją przekrojów regionalnych. Kolejne publikacje, głównie o charakterze analityczno-tabelarycznym będą opracowywane i wydawane począwszy od 2004 roku.Jednocześnie z wydawaniem publikacji ogólnokrajowych będą wydawane opracowania regionalne (wojewódzkie), a także lokalne, dotyczące poszczególnych gmin.
Wykaz publikacji z wynikami spisu, przewidzianych do wydania w latach 2003-2004
Publikacje ogólnokrajowe
rok 2003:
1) „Narodowy spis powszechny ludności i mieszkań 2002. Raport z wyników”
2) „Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna”
3) „Gospodarstwa domowe i rodziny”
4) „Zamieszkane budynki”
5) „Mieszkania”
6) „Mieszkania niezamieszkane”
7) „Ludność i gospodarstwa domowe. Stan i struktura społeczno-ekonomiczna”
8) „Ludność i gospodarstwa domowe związane z rolnictwem”
9) „Osoby niepełnosprawne oraz ich gospodarstwa domowe”
10) „Aktywność ekonomiczna ludności”
11) „Warunki mieszkaniowe gospodarstw domowych i rodzin”
12) „Migracje zagraniczne ludności”
13) „Migracje wewnętrzne ludności”
14) „Metodologia narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań 2002”
rok 2004:
15) „Aktywność ekonomiczna ludności związanej z rolnictwem”
16) „Przynależność narodowościowa ludności Polski”
17) „Dzietność rodzin” (na podstawie Ankiety Rodzinnej 2002)
18) „Migracje długookresowe ludności” (na podstawie Ankiety Migracyjnej 2002)
Publikacje wojewódzkie
rok 2003:
1) „Raport z wyników spisów powszechnych”
2) „Zamieszkane budynki”
3) „Mieszkania”
4) „Ludność. Stan oraz struktura demograficzna i społeczno-ekonomiczna”
5) „Gospodarstwa domowe i rodziny”
6) „Ludność i gospodarstwa domowe związane z rolnictwem”
rok 2004:
7) „Warunki mieszkaniowe gospodarstw domowych i rodzin”
8) „Aktywność ekonomiczna ludności”
9) „Migracje ludności”
10) „Osoby niepełnosprawne”
Uwagi techniczne
W tablicach wprowadzono automatyczne zaokrąglenia, co niekiedy może powodować drobne rozbieżności w sumowaniu danych na wyższych poziomach agregacji. Liczby te są poprawne pod względem merytorycznym.
Z uwagi na ustawowy obowiązek GUS do zachowania tajemnicy statystycznej, zachodzi konieczność „ukrywania” niektórych informacji, występujących najczęściej przy prezentacji danych na poziomie lokalnym. W tych obszarach, gdzie może istnieć realne niebezpieczeństwo identyfikacji danych jednostkowych, informacje liczbowe zostały zastąpione umownym znakiem (#).